Een schavot als afschrikwekkend schouwspel: het Groene Zoodje

Op het schavot voerde de beul, meestal onder grote belangstelling, de straf uit. Die straf kon bestaan uit lijfstraffen, zoals geseling met een zweep of roede. Maar er werden ook zwaardere straffen uitgevoerd, zoals verminking, verwurging, ophanging, onthoofding of verbranding. Jonge diefjes werd een oor afgesneden, moordenaars werden aan de galg gehangen, valsemunters verdwenen in een ketel met kokend water.

Schavot van Karel de Stoute

Het schavot werd als een soort klein theaterpodium telkens weer opgebouwd op het plein vlak bij de Gevangenpoort, op de hoek van de Plaats en de Lange Vijverberg. Het was de landsheer Karel de Stoute (1433-1477) die besloot om het houten schavot, dat op gezette tijden bij de Gevangenpoort werd opgericht, te vervangen door een permanent schavot van steen. Metselaars maakten tussen 1473 en 1474 een keurig stenen schavot, dat bedekt werd met graszoden.

Hagenaars noemden dit schavot vanwege dat gras spottend ‘het Groene Zoodje’ en deze naam zou het eeuwenlang behouden.

Het Groene Zoodje bleef bestaan tot 1719. Toen gaven omwonenden aan dat zij niet dagelijks aan de executies herinnerd wilden worden. Zij pleitten dan ook – met succes- voor ontmanteling van het schavot. Het Groene Zoodje verdween. Voortaan zouden de executies weer op een tijdelijk houten schavot worden voltrokken.

Begeef je niet op het kwade pad

Op het schavot werden straffen uitgevoerd van het Hof van Holland, een regionale rechtbank, en van de stedelijke rechtbank van Den Haag. Met straffen in het openbaar toonde de overheid zijn macht en maakte meteen duidelijk wat er kon gebeuren met mensen die zich op het kwade pad begaven.

Waarom de beul een vakman moest zijn

Uitvoerder van deze straffen was de van overheidswege aangestelde beul. Dit moest een goede vakman zijn, want sommige straffen vergden nogal wat specifieke kennis en kunde. Voor het afhakken van een hoofd met een zwaard bijvoorbeeld was zowel kracht als de juiste techniek nodig. Soms sloeg de beul mis. Daarmee haalde hij zich de woede van het publiek op de hals. Vandaar dat er bij het schavot bewaking was, om de dienaren van de wet te vrijwaren van eventuele volkswoede.